[2] Sunt duo quae faciunt ecclesiam, charitas et fides. Charitas est affectionis, et fides est cogitationis inde; ipsa essentia cogitationis est affectio, nam absque affectione nemo cogitare potest; omne vitae quod inest cogitationi est ex affectione: inde patet quod primum ecclesiae sit affectio quae est charitatis seu amoris. At quod fides dicatur primum ecclesiae, est quia primum apparet; quod enim homo credit, hoc cogitat et cogitatione videt; at id quo homo spiritualiter afficitur, non cogitat, quare nec cogitatione videt, verum percipit sensu quodam qui non se refert ad visum sed ad sensitivum aliud quod vocatur sensitivum jucundi: hoc jucundum, quia est spirituale ac supra sensum jucundi naturalis, homo non percipit, nisi dum spiritualis factus est, hoc est, cum regeneratus est a Domino. Inde est quod illa quae fidei sunt, ita quae visus, credantur esse prima ecclesiae, tametsi non prima sunt nisi quoad apparentiam; hoc ergo vocatur "principium opificii Dei," quia Verbum in littera est secundum apparentiam; est enim pro simplicibus: at spirituales homines, sicut angeli, elevantur supra apparentias, ac percipiunt Verbum quale est in suo sensu interno, consequenter quod charitas sit primum ecclesiae ac fides inde; nam, ut supra dictum est, fides quae non est ex charitate, et quae non est charitatis, non est fides. (De qua re etiam videatur in opusculo De Ultimo Judicio, n. 33-39.)

[3] Ab antiquis usque temporibus controversum est quid primum ecclesiae est, num fides vel num charitas; et illi qui nesciverunt quid charitas dixerunt esse fidem, at qui sciverunt quid charitas dixerunt esse charitatem, ac fidem esse charitatem quoad apparentiam, quoniam affectio charitatis apparens ad visum in cogitatione est fides; jucundum enim affectionis cum transit a voluntate in cogitationem se format, ac in variis formis se sistit videndum. Hoc non sciverunt simplices; quare arripuerunt pro primo ecclesiae quod coram visu cogitationis eorum apparuit; et quia Verbum in littera est secundum apparentias, ideo hoc vocatur ibi "primum," "principium" et "primogenitum." Ob hanc causam Petrus, per quem repraesentata est fides ecclesiae, dictus est primus Apostolorum, cum tamen Johannes erat primus, quoniam per Johannem repraesentatum est bonum charitatis. Quod non Petrus sed Johannes esset primus Apostolorum, patet ex eo, quod Johannes accubuerit ad pectus Domini, et quod secutus sit Dominum, et non Petrus (Joh. xxi. 20-22). (Quod per duodecim Discipulos Domini repraesentata fuerint omnia vera et bona ecclesiae, videatur n. 2129, 3354, 3488, 3858, 6397; quod per Petrum repraesentata sit fides, n. 4738, 6000, 6073, 6344, 10087, 10580; et quod per Johannem repraesentatum sit bonum charitatis. n. 3934, (1)6073, 10087.)

[4] Ob eandem etiam causam per Rubenem, quia primogenitus filiorum Jacobi fuit, repraesentata est fides, et creditum quod tribus ab illo nominata esset prima; sed usque non illa tribus erat prima, verum tribus Levi, quoniam per Levi repraesentatum est bonum charitatis; quare etiam haec tribus facta est sacerdotium, ac sacerdotium est primum ecclesiae. (Quod per duodecim filios Jacobi seu per duodecim tribus ab illis nominatas repraesentata fuerint omnia vera et bona ecclesiae, videatur n. 3858, 3926, 4060, 6335, 7836, 7891, 7996; quod per Rubenem repraesentata sit fides, n. 3861, 3866, 4605, 4731, 4734, 4761, 6342-6345; et quod per Levi repraesentatum sit bonum charitatis, n, 3875, 4497, 4502, 4503.) Ob eandem causam etiam est, quod in primo capite Geneseos, ubi agitur in sensu litterae de creatione caeli et terrae, sed in sensu interno de nova creatione seu regeneratione hominis ecclesiae tunc, dicatur quod primum facta sit lux, ac postea sol et luna (videatur ibi vers. 3-5 et 14-19), cum tamen sol est primum et lux est inde: quod lux primum creationis dicta fuerit, erat quia per "lucem" significatur verum fidei, ac per "solem" et "lunam" bonum amoris et charitatis. (Quod per creationem caeli et terrae in primo capite Geneseos in sensu spirituali intelligatur et describatur nova creatio hominis ecclesiae caelestis, seu regeneratio ejus videatur in explicatione illius capitis in Arcanis Caelestibus, tum n. 8891, 9942, 10545; quod "lux" significet verum ex bono, ita quoque verum fidei, videatur in opere De Caelo et Inferno, n. 126-130; ac quod "sol" significet bonum amoris, et "luna" bonum charitatis, utrumque a Domino, in eodem opere, n. 116-125, 146.) Ex his nunc constare potest quid significat "principium opificii Dei," quod nempe fidem a Domino quae primum ecclesiae quoad apparentiam.